Ερωτήσεις και απαντήσεις για το κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση

Τι είναι η εμμηνόπαυση;

Ως εμμηνόπαυση ορίζεται το χρονικό σημείο της ζωής της γυναίκας στο οποίο δεν υπάρχει εμμηνορρυσία για 12 συνεχόμενους μήνες. Η μέση ηλικία της εμμηνόπαυσης είναι τα 51 έτη, χρόνος, όμως, που μπορεί να ποικίλλει κατά πολύ από γυναίκα σε γυναίκα (45-55). Από την άλλη πλευρά, ως πρόωρη εμμηνόπαυση ή πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια ορίζεται όταν η εμμηνόπαυση συμβαίνει πριν τα 40 έτη και απαιτεί διαφορετικό τρόπο προσέγγισης.

Τι προκαλεί την εμμηνόπαυση;

Η εμμηνόπαυση προκύπτει μετά από μια σύνθετη σειρά ορμονικών αλλαγών. Με την εμμηνόπαυση άμεσα σχετίζεται και η σταδιακή μείωση του αριθμού των ωοθυλακίων (περιλαμβάνουν τα ωάρια) στις ωοθήκες. Κατά τη γέννησή τους οι περισσότερες γυναίκες έχουν στις ωοθήκες περίπου 1-3 εκατομμύρια ωοθυλάκια. Ως την εφηβεία έχουν απομείνει περίπου 400.000 ενώ μετά την εμμηνόπαυση ανευρίσκονται λιγότερα από 5-10.000. Απ’ όλα αυτά τα ωοθυλάκια, περίπου 400 είναι αυτά που χρησιμοποιούνται στην ωορρηξία κατά τη διάρκεια της ζωής. Τα υπόλοιπα καταστρέφονται σταδιακά μέσω μιας διαδικασίας γνωστής ως «ατρησία».

Πόσο διαρκεί η εμμηνόπαυση;

Η εμμηνόπαυση ορίζεται ως το χρονικό σημείο στο οποίο μια γυναίκα δεν έχει περίοδο για 12 συνεχόμενους μήνες. Έτσι, γυναίκες που έχουν ξεπεράσει αυτό το σημείο χαρακτηρίζονται ως μετεμμηνοπαυσιακές, ενώ αν όχι, ως προεμμηνοπαυσιακές. Η μεταβατική περίοδος σταδιακής έκπτωσης της ορμονικής λειτουργίας πριν την εμμηνόπαυση είναι γνωστή ως «κλιμακτήριος», και μπορεί να έχει μεγάλη διάρκεια (έως και 10 χρόνια ) που διαφέρει όμως από γυναίκα σε γυναίκα.

 Σημεία και συμπτώματα της εμμηνόπαυσης

1. Εξάψεις: είναι το πιο συχνό σύμπτωμα της εμμηνόπαυσης (ως και το 75% των γυναικών). Πρόκειται για μια αίσθηση θερμού «κύματος» που ξεκινά από το πρόσωπο και το θώρακα και επεκτείνεται στο υπόλοιπο σώμα. Συνήθως, διαρκεί 30-60 δευτερόλεπτα και μπορεί να συνοδεύεται από ερυθρότητα του δέρματος, αίσθημα παλμών και εφίδρωση. Αν συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της νύχτας προκαλούν διαταραχές του ύπνου που με τη σειρά τους επηρεάζουν και τη φυσιολογική λειτουργία της γυναίκας στη διάρκεια της ημέρας. Οι εξάψεις τυπικά διαρκούν 2-3 χρόνια ή και περισσότερο.
2. Ακράτεια ούρων και αίσθημα καύσου κατά την ούρηση
3. Ατροφία γεννητικού συστήματος: εξαιτίας της έλλειψης οιστρογόνων παρατηρείται ατροφία του κόλπου και του αιδοίου, καθώς και ελάττωση των κολπικών εκκρίσεων. Αυτό μπορεί να έχει ως συνέπεια τον πόνο κατά την επαφή (δυσπαρεύνια), καθώς και το συνεχές αίσθημα ξηρότητας.
4. Αλλαγές στο σχήμα και την υφή των μαστών
5. Λέπτυνση και ξηρότητα του δέρματος
6. Οστεοπενία και οστεοπόρωση
7. Αλλαγή στο λιπιδαιμικό προφίλ (αύξηση της LDL χοληστερόλης)
8. Αύξηση κινδύνου καρδιαγγειακών επεισοδίων
9. Αύξηση βάρους σώματος
10. Αλλαγές στη διάθεση, ευερεθιστότητα, άγχος
11. Ελαττωμένη libido
12. Δυσχέρεια στη συγκέντρωση και ελαττωμένη μνήμη

Πώς γίνεται η διάγνωση της εμμηνόπαυσης;

Σε γυναίκες μεγαλύτερες των 45 ετών στην ουσία δεν χρειάζεται να γίνει καμία αιματολογική εξέταση, αφού το ιστορικό και η συμπτωματολογία αρκούν για τη διάγνωση του κλιμακτηρίου και της εμμηνόπαυσης. Σε γυναίκες μεταξύ 40-45 ετών με διαταραχές στη διάρκεια του κύκλου και κλιμακτηριακά συμπτώματα μπορεί να γίνει ορμονικός έλεγχος (μέτρηση της fsh). Γυναίκες κάτω των 40 ετών με κλιμακτηριακά συμπτώματα στις οποίες υποψιαζόμαστε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, υπόκεινται σε εκτενέστερο έλεγχο, αφενός για να επιβεβαιωθεί ή όχι η ανεπάρκεια, και αφετέρου για να αποκλειστούν σοβαρές καταστάσεις που μπορεί να εμπλέκονται με πρόωρη έκπτωση της ωοθηκικής λειτουργίας.

Τι εξετάσεις πρέπει να γίνονται μετά την «διάγνωση» της εμμηνόπαυσης;

Ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος και το τεστ Παπανικολάου είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της υγείας των γυναικών. Επίσης, μετά τα 40 έτη συστήνεται ετήσιος μαστογραφικός έλεγχος. Στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες λόγω της απουσίας της προστατευτικής δράσης των οιστρογόνων στα οστά πρέπει να γίνεται μέτρηση οστικής πυκνότητας για την πρόληψη της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης. Τέλος, η αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακών συμβάντων εξαιτίας της αλλαγής του λιπιδαιμικού προφίλ επιβάλλει την εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου μέσω των αντίστοιχων εξετάσεων (αιματολογικός και καρδιολογικός έλεγχος).

Υπάρχει θεραπεία για τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης;

Η εμμηνόπαυση δεν είναι μια ασθένεια στην οποία αντιστοιχεί μια συγκεκριμένη θεραπεία. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές λύσεις για την αντιμετώπιση των διαφόρων συμπτωμάτων, όπως των εξάψεων, που μπορεί να γίνουν ενοχλητικά στη διάρκεια της ημέρας. Άλλα φάρμακα χρησιμοποιούνται για την πρόληψη της οστεοπόρωσης ή τη ρύθμιση του επιπέδου των λιπιδίων κ.τ.λ. Βέβαια, δεν χρειάζονται όλες οι γυναίκες τις διάφορες θεραπείες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης.

Ποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να μετριάσουν τα συμπτώματα;

• Εξάψεις και εφιδρώσεις
  • Φορέστε ελαφρά ρούχα
  • Κρατήστε τη θερμοκρασία του δωματίου χαμηλή
  • Ένα κρύο ντους μπορεί να βοηθήσει
  • Αποφύγετε τροφές που επιδεινώνουν την κατάσταση, όπως τα πικάντικα, η καφεΐνη, το αλκοόλ και το κάπνισμα
  • Προσπαθήστε να κρατήσετε χαμηλά τα επίπεδα του στρες
  • Η τακτική άσκηση και η απώλεια βάρους μπορεί να βοηθήσουν

• Αλλαγές της διάθεσης
  • Ξεκουραστείτε αρκετά
  • Τακτική άσκηση
  • Εισαγάγετε στη ζωή σας χαλαρωτικές δραστηριότητες

• Κολπική ξηρότητα και πόνος στην επαφή
  • Τοπικές κρέμες οιστρογόνων
  • Διάφορα ενυδατικά και λιπαντικά του κόλπου

• Καρδιαγγειακός κίνδυνος
  • Η ισορροπημένη διατροφή, χαμηλή σε λιπαρά, σε συνδυασμό με την άσκηση, είναι ο καλύτερος σύμμαχος στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων
• Οστεοπενία – οστεοπόρωση
  • Τακτική άσκηση που συμπεριλαμβάνει και ασκήσεις με ήπια βάρη
  • Ισορροπημένη διατροφή με τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, όπως γάλα χαμηλών λιπαρών και γιαούρτι
  • Η έκθεση στον ήλιο προάγει τη σύνθεση βιταμίνης D
  • Σταματήστε το κάπνισμα και ελαττώστε το αλκοόλ
  • Συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D, εάν οι διατροφικές συνήθειες δεν καλύπτουν τις ανάγκες του οργανισμού

Ποιες φαρμακευτικές θεραπείες είναι διαθέσιμες;

Η κύρια φαρμακευτική θεραπεία των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης είναι η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. Πρόκειται για σκευάσματα που περιλαμβάνουν οιστρογόνο και προγεσταγόνο ή οιστρογόνο μόνο. Η θεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται με σκοπό τη χρήση της μικρότερης ποσότητας για το μικρότερο χρονικό διάστημα. Η τιμπολόνη είναι μια άλλη σχετικά νέα ουσία που χρησιμοποιείται στα πλαίσια της ορμονικής υποκατάστασης με αρκετά λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες σε σχέση με τα παραδοσιακά ορμονικά σκευάσματα.

Άλλες διαθέσιμες θεραπείες εστιάζουν στοχευμένα σε κάποια μόνο από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως στις εξάψεις, την πρόληψη της οστεοπόρωσης, τις αλλαγές της διάθεσης κ.τ.λ.

Εναλλακτικές θεραπείες με φυτοοιστρογόνα δεν έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικές, ενώ άλλες θεραπείες με βότανα δεν χαρακτηρίζονται ασφαλείς λόγω των ασαφειών στη δοσολογία, την προέλευση, τις ανεπιθύμητες ενέργειες και πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα.

Από την άλλη, μη φαρμακευτικές τεχνικές, όπως ο βελονισμός, ο διαλογισμός κ.τ.λ. μπορεί να έχουν καλά αποτελέσματα σε κάποια από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.